Ακρωτήριο Canaveral - πριν από 28 χρόνια το διαστημικό λεωφορείο Challenger εξερράγη σε χιλιάδες φλεγόμενα κομμάτια λίγα μόλις λεπτά μετά την απογείωσή του, αφήνοντας πίσω του πυκνά σύννεφα καπνού και ένα βαρύ κλίμα πένθους.
Το θέαμα ήταν φρικτό για τις οικογένειες των επτά αστροναυτών, καθώς και γι'Α αυτούς που συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν την πρώτη στην ιστορία αποστολή
δασκάλας στο διάστημα.
Το καταστροφικό αυτό συμβάν αμαύρωσε την αστραφτερή “εικόνα “ της NASA και κλόνισε την πεποίθηση ότι οι διαστημικές πτήσεις θα μπορούσαν να γίνουν τόσο συνηθισμένες όσο και οι πτήσεις της πολιτικής αεροπορίας.
Η έρευνα που ακολούθησε γύρω από τα αίτια της μοιραίας έκρηξης αποκάλυψε μια διαστημική υπηρεσία, η οποία ενδιαφερόταν περισσότερο για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων και τις δημόσιες σχέσεις της, παρά για την ασφάλεια των διαστημικών πτήσεων και τη λήψη φρόνιμων αποφάσεων.
(Video που ήθρε στη δημοσιότητα για πρώτη φορά το 2011)
Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, επτά ακόμη αστροναύτες “χάθηκαν” μαζί με το διαστημικό σκάφος Columbia οδηγώντας πολλούς στο συμπέρασμα ότι η NASA δεν είχε πάρει το μάθημά της από την τραγωδία του Challenger.
Μετά όμως από την πετυχημένη επιστροφή στις διαστημικές πτήσεις που έγινε το καλοκαίρι που πέρασε (κάτω από τα υψηλότερα μέχρι στιγμής επίπεδα μηχανολογικού ελέγχου), το μέλλον φαντάζει ελπιδοφόρο στους διαστημικούς παρατηρητές.
«Μήπως όλοι μας δεν μαθαίνουμε καθώς προχωράμε;» αναρωτιέται η Grace Corrigan, η γυναίκα που έχασε την κόρη της, τη δασκάλα Christa McAuliffe στη συντριβή του Challenger. «Όλοι μαθαίνουν από τα λάθη τους», συμπληρώνει η ίδια.
Το πλήρωμα του Challenger
Μαζί με την Christa McAuliffe, τη μοιραία ημέρα της 28ης Ιανουαρίου του 1986 στο Challenger επέβαιναν ο κυβερνήτης Dick Scobee, ο πιλότος Mike Smith, καθώς και οι αστροναύτες Ellison Onizuka, Judy Resnik, Ron McNair και Greg Jarvis.
«Ήταν μια καθοριστική στιγμή στη ζωή μας, από αυτές που θα θυμόμαστε πάντα», όπως δήλωσε ο Αμερικανός Γερουσιαστής Bill Nelson, που είχε λάβει μέρος στη διαστημική αποστολή που προηγήθηκε του Challenger. «Ο λόγος είναι ότι ένα διαστημικό σκάφος που αποτελούσε σύμβολο της τεχνολογικής ευρωστίας των ΗΠΑ, καταστράφηκε ξαφνικά μπροστά στα έκπληκτα μάτια όλων μας».
«Οι δύο διαστημικές “πανωλεθρίες” σε συνδυασμό με τους θανάτους στο πλήρωμα του Apollo Ι κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής στην εξέδρα εκτοξεύσεων που έγινε το 1967, έγιναν αφορμή να διδαχθεί η διαστημική υπηρεσία πώς να βελτιώνει τον “Ηράκλειο” αυτόν άθλο της εκτόξευσης ανθρώπων στο διάστημα», δήλωσε πρόσφατα ο διευθυντής της NASA Michael Griffin.
Το Challenger συνετρίβη λίγο μετά την απογείωσή του εξαιτίας μιας κακοσχεδιασμένης βαλβίδας ασφαλείας στον συμπαγή ενισχυτή εκτόξευσης της ακάτου. Έκτοτε, το συγκεκριμένο εξάρτημα σχεδιάστηκε εκ νέου και έχει εφαρμοστεί και λειτουργήσει χωρίς προβλήματα. Θα χρησιμοποιηθεί σε επόμενης γενιάς οχήματα με σκοπό να σταλούν για άλλη μια φορά αστροναύτες στη Σελήνη και αργότερα και στον Άρη.
«Έχουμε μάθει να σχεδιάζουμε συμπαγείς ενισχυτές πυραύλων χωρίς το παραμικρό ψεγάδι», υπογραμμίζει ο Michael Griffin.
Η καταστροφή του Challenger συνέβη σε μια εποχή με πολύ “σφιχτούς“ προϋπολογισμούς για την NASA, μικρότερο εργατικό δυναμικό και μια μόνιμη ανάγκη της διαστημικής υπηρεσίας να δικαιολογήσει το νέο πρόγραμμα που ακολούθησε το θρίαμβο των εικόνων από το φεγγάρι, που έφερε πίσω η αποστολή του Apollo.
Η NASA ήλπιζε ότι στέλνοντας μια δασκάλα στο διάστημα, θα κέρδιζε για άλλη μια φορά το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και θα πρόβαλλε την απλή και καθημερινή πλευρά των διαστημικών πτήσεων.
Η έκρηξη του Challenger
Η επιτυχία των προγραμμάτων Mercury, Gemini και Apollo ενίσχυσε την πεποίθηση της NASA ότι οι διαστημικές πτήσεις θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον τόσο κοινότοπες όσο και οι αεροπορικές πτήσεις, υποστηρίζει ο Stanley Reinartz, πρώην διευθυντής του αρμόδιου γραφείου για τη μελέτη κατασκευής των διαστημικών σκαφών, στο κέντρο διαστημικών πτήσεων Marshall, στο Huntsville της Ala.
Ήταν αυτός που πήρε την απόφαση να μην μεταφέρει τις ανησυχίες των μηχανικών για τις μοιραίες O-ring βαλβίδες ασφαλείας του Challenger στα υψηλότερα διευθυντικά στελέχη της NASA.
«Πάντα υπάρχει η πιθανότητα να πάει κάτι στραβά», απολογήθηκε ο Reinartz σχετικά με την απόφασή του για την εκτόξευση του Challenger. «Είναι κάτι που απλά δεν μπορείς να το αποφύγεις. Είναι πάντα εκεί» συμπληρώνει ίδιος.
Ο Γερουσιαστής Nelson δήλωσε πως είναι βέβαιος ότι η τωρινή ηγεσία της NASA έχει πάρει κάποια μαθήματα διευθυντικής υπεροψίας από τους προκατόχους της.
Ο Griffιn ακύρωσε όλες τις δοκιμαστικές πτήσεις των αεροσκαφών του διαστημικού στόλου το περασμένο καλοκαίρι.
Αυτό έγινε μετά από την πτώση ενός κομματιού αφρώδους πλαστικού από τη δεξαμενή καυσίμων του Discovery, στη διάρκεια της πρώτης επανδρωμένης πτήσης μετά το Columbia.
Ήταν ένα θραύσμα αφρώδους υλικού που καταδίκασε το Columbia, όταν αποσπάστηκε από το σκάφος και συγκρούσθηκε πάνω του ανοίγοντας μια τρύπα στο φτερό του.
«Το πρόβλημα που έχει η NASA και που προκάλεσε την καταστροφή και των δύο διαστημοπλοίων, είναι η υπεροψία που χαρακτηρίζει τα διευθυντικά στελέχη της», σχολιάζει ο Nelson. «Αυτή είναι ο λόγος για τον οποίο αψήφησαν τις προειδοποιήσεις των αρμόδιων μηχανικών».
Κάποιοι κριτικοί όμως αναρωτιούνται πόσο θα κρατήσουν οι μεταρρυθμίσεις στην διεύθυνση της NASA και η αλλαγή νοοτροπίας που πραγματοποιήθηκε κατά τα τελευταία δυο χρόνια, μετά την απώλεια του Columbia.
Μήπως για άλλη μια φορά οι αντίθετες απόψεις θα αρχίσουν να απορρίπτονται, με τους διευθυντές της NASA να αγνοούν τις ενστάσεις και τους προβληματισμούς των μηχανικών τους;
Σε μια σειρά από τηλεφωνικές συνδιαλέξεις που έγιναν τη βραδιά πριν την ανύψωση του Challenger, η ομάδα των μηχανικών του εργολάβου της NASA Morton Thiokol, είχε ταχθεί κατά της εκτόξευσης, καθώς τα στοιχεία τους έδειχναν ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούσαν θα επιδρούσαν καταλυτικά στην ανθεκτικότητα των βαλβίδων O-ring. Η θερμοκρασία κατά την ώρα της εκτόξευσης έφτανε στους 36 βαθμούς.
Κάτω από τις ασφυκτικές πιέσεις των υψηλόβαθμων στελεχών της NASA, οι προϊστάμενοι του Thiokol μεταστράφηκαν, αγνοώντας τις συστάσεις των μηχανικών τους να μην προχωρήσουν στην εκτόξευση.
Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από σχετική έρευνα που διενεργήθηκε από μια επιτροπή που συστάθηκε μετά από εντολή του Προέδρου Reagan.
«Η Προεδρική επιτροπή προχώρησε σε πολύ σημαντικές και έντονες συστάσεις σχετικά με τον τρόπο που έπρεπε να τροποποιηθεί το σύστημα», όπως σχολιάζει ο Roger Boisjoly, ένας πρώην μηχανικός της ομάδας του Thiokol.
Ο Roger Boisjoly ήταν από εκείνους που είχαν αντιταχθεί στην εκτόξευση του Challenger, κατά τη διάρκεια των τηλεφωνικών συνεδριάσεων που έγιναν τη βραδιά πριν την εκτόξευση.
«Αρχικά η NASA συμμορφώθηκε, υιοθετώντας όλες τις προτάσεις της επιτροπής. Στα χρόνια όμως που ακολούθησαν τις εγκατέλειψε σταδιακά» συμπληρώνει ο ίδιος.
Ο Griffin ανακαλεί στη μνήμη του τις πρώτες μέρες του Εθνικού συστήματος Αερομεταφοράς, όταν πλήθος δοκιμαστικών πιλότων πέθαιναν σε Αεροπορικά δυστυχήματα, στην αυγή του περασμένου αιώνα.
«Η γνώση που έχουμε αποκομίσει, είχε σαν κόστος πάρα πολλές ανθρώπινες απώλειες», τονίζει ο ίδιος. «Κάτω από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να βλέπουμε και τις απώλειές μας, στις διαστημικές πτήσεις».
«Ο αξιωματικός πτήσης αναφέρει ότι το όχημα εξερράγη», ακούστηκε η φωνή του
Στίβεν Νέσμπιτ από το Κέντρο Ελέγχου στο Χιούστον.
Με αυτές τις λέξεις έγινε η πρώτη επίσημη επιβεβαίωση εκείνου που χιλιάδες
είχαν δει επιτόπου και εκατομμύρια είχαν παρακολουθήσει από την τηλεόραση.
Η πτήση του διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ είχε διακοπεί απότομα, 73�
μετά την εκτόξευση, στις 28 Ιανουαρίου 1986. Το σκάφος είχε εκραγεί στον
καθαρό χειμωνιάτικο ουρανό της Φλόριντα με αποτέλεσμα το θάνατο των επτά
αστροναυτών του: Στην πύρινη μπάλα που άρχισε να διογκώνεται σαν ένα
φρικαλέο παραμορφωμένο λουλούδι στον ουρανό, είχαν χαθεί για πάντα ο
κυβερνήτης Φράνσις Σκόμπι, ο πιλότος Μάικλ Σμιθ, οι ειδικοί επί της
αποστολής Τζούντιθ Ρέσνικ, Έλισον Ονιζούκα, Ρόναλντ ΜακΝερ και οι ειδικοί
επί του φορτίου Γκρέγκορι Τζάρβις και Κρίστα Μακόλιφ. Η τελευταία επρόκειτο
να είναι ο πρώτος απλός πολίτης στο διάστημα. Η Μακόλιφ, καθηγήτρια
γυμνασίου στο Κόνκορντ του Νιου Χαμσάιρ, είχε επιλεγεί από 11.000
υποψήφιους εκπαιδευτικούς, όταν το 1984 η κυβέρνηση Ρίγκαν είχε προκηρύξει
ένα διαγωνισμό για τη συμμετοχή του πρώτου πολίτη σε διαστημική πτήση. Η
πράξη αυτή θα σηματοδοτούσε την έναρξη της συμμετοχής απλών ανθρώπων σε
πτήσεις διαστημικών λεωφορείων και θα ενίσχυε θετικά το «πρόσωπο» της NASA.
Η καταστροφή αποτέλεσε σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα στο πρόγραμμα των
διαστημικών λεωφορείων. Οι πτήσεις θα πραγματοποιούνταν και πάλι μετά από
δύο χρόνια. Τα όνειρα για ένα φθηνό και ευέλικτο μέσο μεταφοράς στο
διάστημα είχαν δεχτεί τη χαριστική τους βολή.
«RΟGΕR, GO AT THROTTLE UΡ»
Το 1986 θα ήταν μια μεγάλη χρονιά για τα διαστημικά λεωφορεία. Για την
ακρίβεια, η NASA περίμενε πως η χρονιά αυτή θα ήταν η σημαντικότερη μετά το
1969, τότε που ο Απόλλωνας 11 προσεδαφίστηκε στη Σελήνη. Είχαν
προγραμματιστεί 15 πτήσεις διαστημικών λεωφορείων. Το Μάρτιο μια
αστρονομική αποστολή σε τροχιά θα μελετούσε τον κομήτη του Χάλεϊ. Το Μάιο ο
αυτόματος βολιστήρας «Γαλιλαίος» θα εξαπολυόταν προς το Δία. Μια βδομάδα
αργότερα, ένα άλλο λεωφορείο θα εξαπέλυε τον ευρωπαϊκό βολιστήρα «Οδυσσέα»
που θα κατευθυνόταν προς τους πόλους του Ηλίου. Τον Ιούλιο επρόκειτο να
πραγματοποιηθεί η πρώτη εκτόξευση διαστημικού λεωφορείου από τη βάση
Βάντενμπεργκ της Καλιφόρνιας - η οποία θα ήταν και η πρώτη επανδρωμένη
αποστολή σε πολική τροχιά. Και τον Οκτώβριο, το τεράστιο διαστημικό
τηλεσκόπιο Χαμπλ θα τοποθετούνταν σε τροχιά με σκοπό την εξερεύνηση του
Σύμπαντος. Και για το 1987 προβλέπονταν 19 πτήσεις. Στα τέλη της δεκαετίας
του 1980 οι 24 πτήσεις το χρόνο (μία κάθε δεκαπενθήμερο!) θα ήταν
ρουτίνα...
Τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε. Μετά το ατύχημα, το χρονοδιάγραμμα της NASA
μετατράπηκε σε συντρίμμια, μαζί με το Τσάλεντζερ και τις φιλοδοξίες του
αμερικανικού διαστημικού προγράμματος.
Η ημερομηνία εκτόξευσης της 25ης πτήσης διαστημικού λεωφορείου (STS-51L)
είχε αναβληθεί τρεις φορές και ματαιωθεί μία, από την αρχικά
προγραμματισμένη ημερομηνία της 22ης Ιανουαρίου 1986. Η πρώτη αναβολή
ανακοινώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1985 και αφορούσε τη μετατόπιση της
ημερομηνίας στις 23 Ιανουαρίου. Στις 22 Ιανουαρίου η ημερομηνία αναβλήθηκε
για τις 26, λόγω εργασιών στο Κένεντι. Στις 25 του μηνός, λόγω κακών
καιρικών συνθηκών, η πτήση αναβλήθηκε για τις 27.
Η διαδικασία εκτόξευσης αρχίζει μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα της 26ης
Ιανουαρίου. Το πλήρωμα ξυπνά στις πέντε το πρωί και η διαδικασία
συνεχίζεται ομαλά με την επιβίβασή του στο σκάφος γύρω στις οκτώ. Όμως στις
9:10 π.μ. η αντίστροφη μέτρηση σταματά όταν το πλήρωμα αναφέρει ότι υπάρχει
πρόβλημα με τη θυρίδα εισόδου στο Τσάλεντζερ. Μένουν ακόμα εννιά λεπτά
μέχρι την εκτόξευση. Οι τεχνικοί παλεύουν με μια πεισματάρικη βίδα που
αρνείται να ξεσφίξει. Γύρω στις 10:30 το πρόβλημα λύνεται, αλλά ενώ τα
κομπιούτερ έχουν επαναπρογραμματιστεί για την επανέναρξη της διαδικασίας,
οι καιρικές συνθήκες αλλάζουν. Σηκώνονται δυνατοί άνεμοι. Στις 12:30 π.μ. η
εκτόξευση αναβάλλεται για το επόμενο πρωινό.
Στις 28 Ιανουαρίου, το μετεωρολογικό δελτίο προβλέπει ψυχρό καιρό με
θερμοκρασίες γύρω στους -6�C τη νύχτα. Οι μηχανικοί της Morton Thiokol,
της εταιρίας που είχε κατασκευάσει τους πυραύλους στερεού προωθητικού του
διαστημικού λεωφορείου, προειδοποιούν ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες μπορούσαν
να προκαλέσουν βλάβη στους συνδέσμους των πυραύλων στερεού προωθητικού. Η
ομάδα του μάνατζμεντ στέλνει μηχανικούς να εξετάσουν πιθανές ζημιές από τη
χαμηλή θερμοκρασία. Η ομάδα δεν ανακαλύπτει ορατές ζημιές και έτσι
αποφασίζεται η συνέχιση της αντίστροφης μέτρησης και της διαδικασίας
εκτόξευσης.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, η εξέδρα 39Β, όπου βρίσκεται το Τσάλεντζερ
«πιάνει» αρκετό πάγο - και αυτό προκαλεί ιδιαίτερες ανησυχίες. Στις 1:25
π.μ. αρχίζει η πλήρωση των δεξαμενών καυσίμων με υγρό υδρογόνο και οξυγόνο.
Όμως σύντομα σταματά γιατί οι ανιχνευτές πυρκαγιάς παθαίνουν βλάβη. Η ομάδα
επιθεώρησης ξαναστέλνεται στην εξέδρα στις 1:35 π.μ. Επιστρέφει άπρακτη,
μιάμισι ώρα αργότερα. Μέχρι τις 3:35 π.μ. το πρόβλημα λύνεται και η
τροφοδοσία συνεχίζεται αλλά η εκτόξευση πρέπει να αναβληθεί μία ώρα.
Στις επτά το πρωί η θερμοκρασία στην εξέδρα είναι -4�C. Η εκτόξευση έχει
οριστεί για τις 11:38 π.μ.
Στις 8:45 π.μ., η νέα επιθεώρηση έχει ολοκληρώσει το έργο της και ο
μάνατζερ του προγράμματος αποφασίζει να αφήσει να περάσει κάποια ώρα
προκειμένου να λιώσουν οι πάγοι στην εξέδρα.
Η τελική επιθεώρηση ολοκληρώνεται στις 11:15 π.μ. και το διαστημικό
λεωφορείο είναι «go» για εκτόξευση. Οι πάγοι είχαν λιώσει. Όλα είναι
έτοιμα. Η αντίστροφη μέτρηση ολοκληρώνεται. Στις 11:38 π.μ. της 28ης
Ιανουαρίου 1986, το Τσάλεντζερ πυροδοτεί τους κινητήρες του και
εκτοξεύεται. Στο αμπάρι του υπάρχει ένας δορυφόρος αναμετάδοσης TDRS και η
πειραματική διάταξη (SPARTAN) για τη μελέτη του κομήτη του Χάλεϊ.
Το διαστημικό λεωφορείο ανυψώνεται αργά μέσα σ' ένα σύννεφο καπνών και
υδρατμών, μέσα στις ζητωκραυγές του πλήθους που έχει συγκεντρωθεί στο
ακρωτήριο Κανάβεραλ παρά το τσουχτερό κρύο. Κανείς όμως δεν θα δει μια
τουλίπα μαύρου καπνού που ξεφεύγει από ένα σύνδεσμο του δεξιού πυραύλου
στερεού προωθητικού, ένα δευτερόλεπτο μετά την απογείωση.
Η διαδικασία προχωρά κανονικά. Το Τσάλεντζερ ξεπερνά τον πύργο εκτόξευσης
και 36� αργότερα οι κύριοι κινητήρες υγρών καυσίμων ελαττώνουν την ισχύ
τους στο 65% (throttle down) για να μειωθούν οι δυνάμεις που εξασκούνται
καθώς το διαστημόπλοιο εισέρχεται στη ζώνη της μέγιστης αεροδυναμικής
καταπόνησης. Πενήντα δύο δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση και η ισχύς των
κινητήρων αυξάνεται στο 104% -στη φυσιολογική τιμή.
Τίποτα δεν δείχνει πως υπάρχει πρόβλημα. Οι κινητήρες λειτουργούν κανονικά
και το σκάφος έχει αρχίσει να εκτελεί την κίνηση κύλισης (roll) που θα το
φέρει σε πορεία προς τα ανατολικά και μετά σε τροχιά. Πενήντα πέντε
δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, ο Έλεγχος Αποστολής ενημερώνει το πλήρωμα
ότι η αύξηση ισχύος των κινητήρων είχε ολοκληρωθεί αποτελεσματικά.
«Challenger, go at throttle up», λέει ο αστροναύτης Ντικ Κόβεϊ που
βρίσκεται στην κονσόλα επικοινωνίας με το διαστημικό λεωφορείο, στο κέντρο
ελέγχου του Κένεντι.
Ο κυβερνήτης Ντικ Σκόμπι επιβεβαιώνει με ήρεμη φωνή τη λήψη της ενημέρωσης.
«Roger, go at throttle up»
Ήταν η τελευταία επικοινωνία. Κανείς δεν θα προσέξει τον μικρό πίδακα
φωτιάς που ξεπηδά από τον δεξί πύραυλο στερεού προωθητικού.
Εβδομήντα τρία δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση το ρεύμα των δεδομένων που
μεταδίδεται με τηλεμετρία στο Κέντρο Ελέγχου διακόπτεται, όπως και οι
τηλεπικοινωνίες με το σκάφος. Οι τελευταίες ενδείξεις στις οθόνες του
Κέντρου Ελέγχου παγώνουν ανεξήγητα ενώ ένα «S» πλάι στα νούμερα,
επισημαίνει τη «στατική κατάσταση».
Μια τεράστια λευκή σφαίρα φωτιάς και καπνού αρχίζει να διογκώνεται εκεί που
έπρεπε να βρίσκεται το Τσάλεντζερ, δεκαπέντε χιλιόμετρα ψηλά, ενώ οι δύο
πύραυλοι στερεού προωθητικού διακρίνονται να απομακρύνονται πετώντας
ακανόνιστα. Το διαστημικό λεωφορείο έχει ανατιναχθεί και μια βροχή από
συντρίμμια πέφτει στον Ατλαντικό.
Στο Χιούστον, ο σχολιαστής του Κέντρου Ελέγχου Στίβεν Νέσμπιτ έχοντας τα
μάτια του καρφωμένα στην οθόνη που δείχνει τα προγραμματισμένα στοιχεία της
πτήσης, δεν έχει αντιληφθεί ακόμα τις εικόνες της συμφοράς στο μόνιτορ
αριστερά του. Αναφέρει αυτά που φυσιολογικά έπρεπε να είναι οι ενδείξεις
του Τσάλεντζερ:
«Ένα λεπτό και 15 δευτερόλεπτα. Ταχύτητα 2.900 πόδια το δευτερόλεπτο. Ύψος
9 ναυτικά μίλια. Απόσταση 7 ναυτικά μίλια». Σε εκατομμύρια ανθρώπους που
έχουν τα μάτια καρφωμένα στις τηλεοράσεις τους, η περιγραφή του Νέσμπιτ
είναι σουρρεαλιστική, παράλογη. Είχαν δει όλοι τους την πύρινη σφαίρα.
Σαράντα βασανιστικά δευτερόλεπτα παύσης. Ο τρόμος αρχίζει να παίρνει τη
θέση της αμηχανίας. Με ακόμα ήρεμη φωνή, ο Νέσμπιτ ανακοινώνει: «Οι
ελεγκτές της πτήσης εξετάζουν πολύ προσεκτικά την κατάσταση». Προσθέτει
γρήγορα: «Μάλλον έχουμε μια σοβαρή δυσλειτουργία».
Είναι ανεξήγητο. Στο κόκπιτ δεν είχε χτυπήσει κανένας συναγερμός. Οι πέντε
κομπιούτερ του σκάφους δεν έδειχναν κανένα πρόβλημα. Η στιχομυθία του
πληρώματος με τον Έλεγχο Εδάφους φανέρωνε πως το πλήρωμα δεν είχε καμία
ανησυχία. Όταν το ραντάρ αρχίζει να ανιχνεύει πολλαπλά αντικείμενα ενώ πριν
ανίχνευε ένα, έγινε αντιληπτό πως το Τσάλεντζερ είχε καταστραφεί.
Ακόμα σαράντα δευτερόλεπτα περνούν. Ο Νέσμπιτ είναι ο πρώτος που
ανακοινώνει την αναπόφευκτη ετυμηγορία: «Ο αξιωματικός πτήσης αναφέρει ότι
το όχημα εξερράγη».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΔΑΚΡΥΑ
Οι πύραυλοι στερεού προωθητικού συνεχίζουν την τρελή, τυφλή πορεία τους,
στριφογυρίζοντας σαν σβούρες, απομεινάρια από ένα πανίσχυρο σκάφος. Η NASA
πρέπει μέσα σε δευτερόλεπτα να πάρει μια μεγάλη απόφαση. Το Τσάλεντζερ έχει
εκραγεί. Αν οι πύραυλοι σωθούν, ίσως να δώσουν σημαντικότατα στοιχεία για
τα αίτια της ανεξήγητης καταστροφής. Όμως υπάρχει η πιθανότητα να
κατευθυνθούν σε κατοικημένες περιοχές με αποτέλεσμα το κακό να «τριτώσει».
Η απόφαση λαμβάνεται γρήγορα. Τριάντα δευτερόλεπτα μετά την έκρηξη,
πυροδοτείται το σύστημα καταστροφής των πυραύλων.
Το τεράστιο πλήθος το οποίο συμπεριλαμβάνει τους συγγενείς των αστροναυτών
έχει μείνει άναυδο. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν τι έχει ακριβώς συμβεί. Τα
παιδιά κοιτούν απορημένα τους γονείς τους που με τη σειρά τους κοιτούν τον
ουρανό με ανοιχτό το στόμα. Η εφιαλτική λευκή σφαίρα στον ουρανό
παραμορφώνεται, απλώνεται. Οι ζητωκραυγές του πλήθους μετατρέπονται σε
παγωμάρα. Και μετά σε θρήνο.
Ενώ τα συντρίμμια συνεχίζουν να πέφτουν στον Ατλαντικό επί μία ώρα, τριάντα
χιλιόμετρα στα ανοιχτά των ακτών της Φλόριντα και τα απαίσια απομεινάρια
της έκρηξης συνεχίζουν να καλύπτουν τον ουρανό, το πλήθος αρχίζει να
αποχωρεί σιωπηλά. Τα τεράστια ψηφιακά ρολόγια στο Κένεντι συνεχίζουν να
δείχνουν τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα που πέρασαν από την έναρξη της πτήσης
- μιας πτήσης που είχε χαθεί για πάντα. Όμως τα ρολόγια δεν μπορούσαν να
γυρίσουν το χρόνο πίσω. Η πρώτη εποχή των πτήσεων του διαστημικού
λεωφορείου είχε τελειώσει.
Από μια σατανική σύμπτωση, πριν από δεκαεννιά χρόνια ακριβώς, στις 27
Ιανουαρίου 1967, οι αμερικανοί αστροναύτες Βίρτζιλ Γκρίσομ, Έντουαρντ
Γουάιτ και Ρότζερ Τσάφη καίγονταν ζωντανοί κατά τη διάρκεια μιας επίγειας
δοκιμής...
«ΣΤΕΝΟΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΘΛΙΨΗ...»
«Στενοχώρια και θλίψη προκάλεσε στον πρόεδρο Ρίγκαν η έκρηξη του
διαστημικού λεωφορείου», δηλώνει λίγο μετά την τραγωδία ο εκπρόσωπος του
Λευκού Οίκου, Λάρι Σπικς. Ο εκπρόσωπος λέει στους δημοσιογράφους ότι ο
πρόεδρος έμαθε για την έκρηξη ενώ γευμάτιζε με τους συνεργάτες του. Το
γεγονός αναγκάζει τον Ρίγκαν να αναβάλει τον προκαθορισμένο ετήσιο λόγο του
για την κατάσταση της χώρας.
«Συμμεριζόμαστε τη λύπη του αμερικανικού λαού για την τραγωδία και τον πόνο
των ανθρώπων που έχασαν αγαπημένους στη συμφορά αυτή», δηλώνει ο πρόεδρος
Ρόναλντ Ρίγκαν το βράδυ της ίδιας μέρας σε μήνυμά του προς το αμερικανικό
έθνος. «Παρά τη θλίψη μας», συνεχίζει, «θα συνεχίσουμε την εξερεύνηση του
διαστήματος. Θα υπάρξουν και άλλες πτήσεις διαστημικών λεωφορείων. Θα
υπάρξουν και άλλα πληρώματα, θα υπάρξουν και άλλοι εθελοντές πολίτες για τα
επόμενα αμερικανικά διαστημικά προγράμματα, τα οποία δεν πρόκειται να
σταματήσουμε εξαιτίας της καταστροφής».
Κατά τραγική ειρωνεία, τη στιγμή του ατυχήματος, ο αναπληρωτής διευθυντής
της NASA Ουίλιαμ Γκράχαμ βρισκόταν στο Κογκρέσο, για να πείσει τους
γερουσιαστές να εγκρίνουν ακόμα μεγαλύτερα κονδύλια για το διάστημα. Σε ένα
διάλειμμα των προσπαθειών του να τους εξηγήσει ότι δεν πρόκειται για
«πεταμένα λεφτά» και καθώς παρακολουθούσαν την εκτόξευση από την τηλεόραση,
ο Γκράχαμ και οι συνεργάτες του έπαθαν σοκ.
Στο Καπιτώλιο, τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων τηρούν ενός λεπτού σιγή
και κατόπιν διακόπτουν τη συνεδρίαση επί δύο ώρες. Στη Γουόλ Στριτ, οι
μετοχές των εταιριών Rockwell και Lockheed που είχαν συμβόλαια με τη NASA
για την κατασκευή του διαστημικού λεωφορείου κατρακυλούν κυριολεκτικά,
σημειώνοντας ραγδαία πτώση. Η Morton Thiokol, η εταιρία που είχε
κατασκευάσει τους πυραύλους στερεού προωθητικού, διακόπτει την πώληση των
μετοχών της για να αποτρέψει τη μεγάλη πτώση τους.
Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, η βρετανική τηλεόραση διακόπτει τα
προγράμματά της για να μεταδώσει ένα έκτακτο δελτίο ειδήσεων που το
παρακολουθούν εκατομμύρια τηλεθεατές. Η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ
δηλώνει: «Όλοι αισθανόμαστε ταραχή και θλίψη για το γεγονός. Αλλοτε
ακούγαμε μόνο για τέτοιες καταστροφές, αλλά όταν τις βλέπει κανείς στην
τηλεόραση, νιώθει να τον αφορούν προσωπικά».
Στη Σοβιετική Ένωση, οι τηλεθεατές παρακολούν την έκρηξη του Τσάλεντζερ,
που μεταδόθηκε από τα τηλεοπτικά δίκτυα της ΕΣΣΔ πριν περάσουν δύο ώρες από
το γεγονός. Ο σοβιετικός τηλεπαρουσιαστής διαβάζει τη σχετική είδηση με την
«επίσημη» σε χαμηλό τόνο φωνή που στα μέσα μαζικής ενημέρωσης της ΕΣΣΔ
επιφυλάσσεται για τις νεκρολογίες υψηλά ισταμένων προσώπων. Ο σοβιετικός
εκπρόσωπος στον ΟΗΕ Βασίλι Σαφρόντσουκ εκφράζει την ειλικρινή συμπάθεια
προς τις ΗΠΑ και προσθέτει: «Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, η
Σοβιετική Ένωση κατανοεί τις δυσκολίες που συνδέονται με αυτό το
εγχείρημα».
Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στέλνει συλλυπητήριο τηλεγράφημα στον
Ρίγκαν. Το ίδιο και ο Φιντέλ Κάστρο, ηγέτης της Κούβας και ο Ντανιέλ
Ορτέγα, πρόεδρος της Νικαράγουα. Οι σοβιετικοί κοσμοναύτες που ζουν και
εκπαιδεύονται στην «Πόλη των Αστρων» (Ζβέζντνι Γκαραντόκ) κοντά στη Μόσχα,
συλλυπούνται επίσης τους αμερικανούς συναδέλφους τους. Σε τηλεγράφημά του,
το πρακτορείο Τας αναφέρει ότι το δυστύχημα του Τσάλεντζερ προκάλεσε «πόνο
και βαθιά συμπάθεια σε όλη τη διαστημική πόλη».
Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου επικοινωνεί με την
αμερικανική πρεσβεία εκφράζοντας τη «βαθιά του θλίψη για το ατύχημα του
αμερικανικού διαστημοπλοίου», ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος
Σαρτζετάκης αποστέλλει στον πρόεδρο Ρίγκαν το ακόλουθο τηλεγράφημα:
«Η καταστροφή του διαστημοπλοίου Τσάλεντζερ που έπληξε τη χώρα σας, έγινε
δεκτή στην Ελλάδα με αισθήματα βαθύτατης θλίψεως. Σε αυτές τις ώρες της
αντιξοότητος και της μεγάλης δοκιμασίας για τις οικογένειες των γενναίων
μελών του πληρώματος και τον φίλο αμερικανικό λαό, θα ήθελα να εκφράσω
κύριε Πρόεδρε, εκ μέρους του ελληνικού λαού και εμού προσωπικώς τα
συναισθήματά μας, βαθύτατης συγκινήσεως και συμπαθείας».
Μοναδική παραφωνία στην παγκόσμια συγκίνηση, η Λιβύη του φαιδρού Καντάφι, η
κρατική τηλεόραση της οποίας χαρακτηρίζει την έκρηξη του Τσάλεντζερ «οικτρό
αποτέλεσμα των ισχυρισμών των ΗΠΑ ότι υπερέχουν στην επιστημονική πρόοδο
στον κόσμο».
Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΩΝ
Δεν θα μπορούσε να γίνει τίποτα ούτε από το πλήρωμα, ούτε από τον έλεγχο
αποστολής για να αποφευχθεί η καταστροφή, ακόμα κι αν το πρόβλημα είχε
γίνει αντιληπτό. Στη διάρκεια της φάσης που οι πύραυλοι στερεού προωθητικού
λειτουργούν, δεν υπάρχουν πιθανότητες επιτυχημένης εγκατάλειψης της
αποστολής (survivable abort options) σε περίπτωση ατυχήματος, αφού
χρειάζονταν περίπου18� για να αποσπαστεί το κυρίως διαστημόπλοιο από το
υπόλοιπο σύστημα. Ο χρόνος αυτός είναι πολύ μεγάλος, αφού κάθε πρόβλημα που
θα πήγαζε από τους πυραύλους στερεού προωθητικού κλιμακώνεται ταχύτατα. Και
όπως θα δούμε παρακάτω, η τραγωδία του Τσάλεντζερ οφειλόταν σε
δυσλειτουργία αυτών ακριβώς των πυραύλων.
Πολλά ειπώθηκαν αργότερα. Αν οι πύραυλοι δεν λειτουργούσαν με στερεό
προωθητικό, θα υπήρχε η δυνατότητα να διακοπεί η λειτουργία τους σε
περίπτωση ατυχήματος. Όμως η απόφαση για την κατασκευή των πυραύλων είχε
ληφθεί το 1972, όταν η κυβέρνηση Νίξον είχε περικόψει δραστικά τα κονδύλια
του διαστημικού προγράμματος. Εάν τα κονδύλια δεν είχαν περικοπεί, εάν είχε
εγκριθεί η κατασκευή των ασφαλέστερων πυραύλων υγρών καυσίμων, εάν...
εάν...
Δεν είχε πια σημασία. Από μια άποψη, η ξαφνική καταστροφή ήταν κάτι τυχερό
μέσα στην ατυχία, αφού οι αστροναύτες δεν πέθαναν με αγωνία.
Έτσι έγινε όμως; Στο βίντεο που απεικονίζει την έκρηξη και το οποίο
μελετήθηκε εξονυχιστικά, διακρίνεται ο θάλαμος του πληρώματος ο οποίος έχει
αποσπαστεί ακέραιος και έχει εκσφενδονιστεί στον αέρα. Κατόπιν διακρίνεται
να πέφτει αργά προς τον ωκεανό, ώσπου χάνεται στην απόσταση.
Αφού λοιπόν ο θάλαμος του πληρώματος είχε αντέξει στην έκρηξη, μήπως είχαν
επιζήσει και οι αστροναύτες.
Αυτό είναι κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ. Αργότερα, βρέθηκαν τέσσερις από
τους επτά PEAP (Personal Egress Air Packs), δηλαδή επτά σάκκοι εφεδρικού
αέρα που ενεργοποιούνται αυτόματα. Είναι πιθανόν οι αστροναύτες να επέζησαν
από την έκρηξη και να έζησαν όλη την αγωνία της πτώσης στον ωκεανό, όπου
βρήκαν σίγουρα το θάνατο, πέφτοντας με ταχύτητα 450 χ.α.ώ. Κατά πάσα
πιθανότητα όμως ήταν λιπόθυμοι στα 2 λεπτά και 45 δευτερόλεπτα που
χρειάστηκε ο θάλαμος του πληρώματος για να πέσει στον Ατλαντικό από ύψος 15
χλμ. Είναι κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ. Τα υπολείμματα του θαλάμου του
πληρώματος βρέθηκαν τελικά σε βάθος 30 μέτρων στον Ατλαντικό. Η NASA,
ανακάλυψε τα απομεινάρια των θυμάτων τα οποία μεταφέρθηκαν με ένα C-141 από
το Κένεντι στην Αεροπορική Βάση Ντόβερ όπου παραδόθηκαν στις οικογένειές
τους για ταφή...
ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΡΟΤΖΕΡΣ
Στους τρεις επόμενους μήνες, συνδυασμένες ομάδες της NASA, της Ακτοφυλακής
και του Ναυτικού θα εκτελούσαν το άχαρο έργο της περισυλλογής των
συντριμμιών από τον Ατλαντικό. Γύρω στο 30% του Τσάλεντζερ περισυλλέχθηκε
τελικά από τις σωστικές ομάδες. Στα συντρίμμια συμπεριλαμβάνονταν οι τρεις
κινητήρες, το μπροστινό τμήμα της ατράκτου με το διαμέρισμα του πληρώματος,
τμήματα του μεσαίου τμήματος της ατράκτου και ένα μεγάλο μέρος της δεξιάς
πτέρυγας.
Η κυβέρνηση Ρίγκαν, της οποίας το γόητρο είχε πληγεί σημαντικά από το
ατύχημα και η οποία ήθελε να εξασφαλίσει ότι η έρευνα για τα αίτια του
ατυχήματος θα ήταν αμερόληπτη και εξονυχιστική, ανακοίνωσε το σχηματισμό
μιας Προεδρικής Επιτροπής στις 3 Φεβρουαρίου. Η επιτροπή είχε πρόεδρο τον
Ουίλιαμ Ρότζερς, πρώην υπουργό Εξωτερικών επί προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον και
άλλα διάσημα μέλη, όπως ο Νιλ Αρμστρονγκ (πρώτος άνθρωπος στη Σελήνη), η
Σάλι Ράιντ (πρώτη αμερικανίδα αστροναύτης), ο Ρόμπερτ Χοτζ (πρώην
αρχισυντάκτης του έγκυρου αεροδιαστημικού περιοδικού Aviation Week and
Space Technology), ο πτέραρχος εν αποστρατεία Τσακ Γιέγκερ (ο άνθρωπος που
έσπασε πρώτος το φράγμα του ήχου) και πολλοί επιστήμονες και μηχανικοί
στους οποίους συμπεριλαμβανόταν και ένας νομπελίστας.
Η τελική αναφορά της Επιτροπής, κατέληξε στο συμπέρασμα: «Η απώλεια του
διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ προκλήθηκε από τη χαλάρωση της ένωσης
μεταξύ των δύο κατωτέρω τμημάτων του δεξιού πυραύλου στερεού προωθητικού. Η
ειδικότερη αιτία ήταν η καταστροφή των συνδέσμων που εμποδίζουν τα
καυσαέρια του πυραύλου να διαφύγουν από την ένωση και να φτάσουν στην
εξωτερική δεξαμενή υγρών καυσίμων κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των
κύριων κινητήρων. Τα στοιχεία που συνέλεξε η Επιτροπή επισημαίνουν πως
κανένα άλλο στοιχείο του συστήματος του διαστημικού λεωφορείου δεν έπαιξε
ρόλο στο ατύχημα».
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, εξετάστηκαν περισσότερα από 160 άτομα και
συγκροτήθηκαν πάνω από 35 επίσημες συνεδριάσεις από τις οποίες
προέκυψαν12.000 σελίδες απομαγνητοφωνήσεων. Μελετήθηκαν σχεδόν 6.300
έγγραφα με 122.000 σελίδες και εκατοντάδες φωτογραφίες.
Η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν στην καταστροφή του Τσάλεντζερ, άρχισαν
από τη διαρροή σε ένα κυκλικό σύνδεσμο (O-ring) στον δεξιό πύραυλο στερεού
προωθητικού. Η διαρροή δημιούργησε υπερθέρμανση της εξωτερικής δεξαμενής
υδρογόνου και έκανε τον πύραυλο στερεού προωθητικού να «ξεκολλήσει» ελαφρά
από την καθορισμένη του θέση. Ο «στραβός» πύραυλος προκάλεσε ζημιά στη
δεξιά πτέρυγα του Τσάλεντζερ και στο τεπόζιτο οξυγόνου της εξωτερικής
δεξαμενής. Η ασύμμετρη ώση δημιούργησε αεροδυναμικές καταπονήσεις
καταστρεπτικές για το διαστημόπλοιο. Μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα, η
υπερθέρμανση της δεξαμενής από τα διαφυγόντα καυσαέρια και η ζημιά που
προκάλεσε ο χαλαρωμένος δεξιός πύραυλος στερεού προωθητικού, προκάλεσαν την
έκρηξη των καυσίμων και την καταστροφή του διαστημοπλοίου. H παγωνιά που
επικρατούσε τη νύχτα πριν την εκτόξευση είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στην
τραγωδία. Όμως αποκλείστηκε εντελώς το ενδεχόμενο του σαμποτάζ ή η βλάβη σε
κάποιο από τα ζωτικά συστήματα του διαστημικού λεωφορείου.
Μετά τον τερματισμό της έρευνας, τα απομεινάρια του Τσάλεντζερ σφραγίστηκαν
μέσα σε δύο άδεια σιλό βαλλιστικών βλημάτων Minuteman στον Σταθμό Πολεμικής
Αεροπορίας στο Κανάβεραλ.
Το αξιοπερίεργο είναι πως ανωμαλίες στα o-rings είχαν παρατηρηθεί ούτε λίγο
ούτε πολύ σε 12 προηγούμενες πτήσεις. Επίσης μια μελέτη για περίπτωση
ατυχήματος που είχε πραγματοποιηθεί το 1979 έδειχνε ότι το διαστημικό
λεωφορείο θα αντιμετώπιζε καταστροφικό ατύχημα σε μία πτήση στις πενήντα,
ενώ σε μία στις εκατό θα αποτύχαινε να προσεδαφιστεί ομαλά.
ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ
Μολονότι η Επιτροπή ανακάλυψε πως υπεύθυνοι για την καταστροφή ήταν οι
πύραυλοι στερεού προωθητικού, αποφασίστηκε η ενίσχυση της ασφάλειας και
άλλων τμημάτων του διαστημικού λεωφορείου ώστε να αποφευχθούν όσο το
δυνατόν νέες πιθανότητες ατυχήματος τα επόμενα χρόνια. Η NASA δεν θα άντεχε
τις συνέπειες ενός άλλου ατυχήματος. Στο μεταξύ, η κυβέρνηση Ρίγκαν
ενέκρινε τα κονδύλια για την κατασκευή ενός νέου σκάφους που θα
αντικαθιστούσε το χαμένο Τσάλεντζερ. Το Εντέαβορ παραδόθηκε το 1992.
Στην έρευνα ανακαλύφθηκε πως η NASA, στην προσπάθειά της να κάνει το
σύστημα του διαστημικού λεωφορείου «επιχειρησιακό» υιοθέτησε ένα σύστημα
λήψης αποφάσεων που αποδείχτηκε ελαττωματικό. Προκειμένου να ανταποκριθεί
στις πιέσεις της κυβέρνησης, των πελατών της, αλλά και του Πενταγώνου και
να δείξει ότι το διαστημικό λεωφορείο ανταποκρινόταν στη διαφήμιση που του
είχε γίνει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η NASA αναγκάστηκε να παραβεί
πολλούς από τους κανόνες και τις διαδικασίες που είχαν κάνει την πορεία της
επιτυχημένη τα τελευταία 25 χρόνια.
Οι πτήσεις επαναλήφθηκαν 32 μήνες αργότερα. Μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου 1988,
είχαν πραγματοποιηθεί 76 βελτιώσεις στο orbiter (κυρίως σκάφος) του
διαστημικού λεωφορείου, στις οποίες συμπεριλαμβανόταν ένα σύστημα διαφυγής,
η αύξηση της θερμικής προστασίας και η τροποποίηση των συνδέσμων μεταξύ
orbiter και εξωτερικής δεξαμενής. Αλλες 185 μετατροπές πραγματοποιήθηκαν
στα επίγεια συστήματα. Αλλά η μερίδα του λέοντος των τροποποιήσεων αφορούσε
-φυσικά- τους πυραύλους στερεού προωθητικού οι οποίοι είχαν κατασκευαστεί
από τη Morton Thiokol. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1988, το διαστημικό λεωφορείο
Ντισκόβερι εκτοξεύτηκε με επιτυχία από το ακρωτήριο Κανάβεραλ, με
πεπειραμένο πλήρωμα. Κυβερνήτης ήταν ο Ντικ Κόβεϊ, ο άνθρωπος που είχε
επικοινωνήσει τελευταίος με το πλήρωμα του Τσάλεντζερ λίγα δευτερόλεπτα
πριν την έκρηξη. Η αποστολή στέφθηκε από επιτυχία και μετά από 64 τροχιές,
το Ντισκόβερι προσγειωνόταν στην Αεροπορική Βάση Έντουαρντς στην
Καλιφόρνια, το πρωινό της 3ης Οκτωβρίου.
Από εδώ και στο εξής τα διαστημικά λεωφορεία δεν θα εκτελούσαν πάνω από 7-8
πτήσεις το χρόνο, ενώ τα μέτρα ασφαλείας θα ήταν ιδιαίτερα αυξημένα. Το
1992 θα άρχιζε πτήσεις και το Εντέαβορ που αναπλήρωσε το χαμένο Τσάλεντζερ.
Μέχρι τώρα ο στόλος των τεσσάρων διαστημικών λεωφορείων, που θα
εξακολουθήσει να παραμένει το μοναδικό αμερικανικό επανδρωμένο
διαστημόπλοιο για το άμεσο μέλλον, έχει πραγματοποιήσει 73 πτήσεις, στη
συντριπτική τους πλειοψηφία με εξαιρετική επιτυχία.
Σήμερα, τα τέσσερα διαστημικά λεωφορεία πραγματοποιούν πτήσεις στο διάστημα
μεταφέροντας επιστημονικό εξοπλισμό, πειράματα και διαστημικά εργαστήρια.
Στα πλαίσια της αμερικανορωσικής συνεργασίας, συνδέονται με τον διαστημικό
σταθμό Μιρ. Σε δύο χρόνια θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του
Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και στην ενοποίηση των προγραμμάτων των δύο
πρώην ανταγωνιστών στον αγώνα δρόμου του διαστήματος.
Ένα ακόμα ατύχημα τύπου Τσάλεντζερ, ίσως να σημάνει το τέλος του
προγράμματος των διαστημικών λεωφορείων και μια ριζική μεταστροφή σε
ολόκληρη την αμερικανική διαστημική προσπάθεια.
Το διαστημικό ταξίδι έχασε πια την αίγλη του και δημιουργεί πλέον
πρωτοσέλιδα μόνο όταν πρόκειται για κάποιο ατύχημα ή τραγωδία. Αυτό δεν
είναι τυχαίο. Η σύγχρονη κοινωνία έχει περιορίσει τους νέους ορίζοντες και
υπονομεύει αδιάκοπα την ανάγκη για περιπέτεια και ανακαλύψεις. Η κοινωνία
μας ζητά άμεσα οικονομικά αποτελέσματα. Και έτσι δεν υπάρχει περιθώριο για
όνειρα - ούτε και για επένδυση σε αυτά. Ούτε περιθώριο για ρίσκο ή
αποτυχία. Και όταν δεν υπάρχει ρίσκο, όταν κανείς δεν διακινδυνεύει, όταν
κανείς δεν τολμά, δεν δημιουργείται νέος πλούτος. Οι προφήτες της συμφοράς
καραδοκούν περιμένοντας με αδημονία την αποτυχία. Και μετά την
κατακεραυνώνουν. Και έτσι οι κάθε λογής μετριότητες υπερισχύουν,
μετατρεπόμενες σε καθεστώς. Και έτσι η κατάσταση διαιωνίζεται.
Από αυτήν την άποψη η επέτειος της τραγωδίας του Τσάλεντζερ, του
Διεκδικητή, είναι σήμερα, στην εποχή του «φόβου της πτώσης», περισσότερο
επίκαιρη απ' όσο ποτέ άλλοτε...
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ
Πάνω σε κάθε διαστημικό λεωφορείο βρίσκεται ένα μαγνητόφωνο που καταγράφει
τις συνομιλίες μεταξύ των μελών του πληρώματος κατά τη διάρκεια της
αντίστροφης μέτρησης και της εκτόξευσης. Μετά το ατύχημα, το μαγνητόφωνο
του Τσάλεντζερ ανακαλύφθηκε στο βυθό του ωκεανού και έγινε εφικτό να
εξακριβωθεί το περιεχόμενο των εγγραφών του.
Οι παρακάτω διάλογοι αποτελούν όλα όσα ειπώθηκαν μέσα στα 73� της
αποτυχημένης πτήσης. Τα νούμερα υποδηλώνουν τα δευτερόλεπτα που πέρασαν
μετά την εκτόξευση. Οι διάλογοι έχουν παραμείνει στα αγγλικά γιατί δεν
μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά το ακριβές νόημα μιας τόσο τεχνικής
συνομιλίας.
: 00 Ρέσνικ: All right: 01 Σμιθ: Here we go: 07 Σκόμπι: Houston, Challenger
roll program: 11 Σμιθ: Go, you mother: 14 Ρέσνικ: LVLH [αλλαγή διακόπτη στο
κόκπιτ]: 15 Ρέσνικ: Hot: 16 Σκόμπι: Ohhhkaaaay: 19 Σμιθ: Looks like we've
got a lotta wind here today: 20 Σκόμπι: Yeah: 22 Σκόμπι: Ιt's a little hard
to see out of my window here: 28 Σμιθ: Τhere's 10.000 feet and Mach point
five: 30 [?]: [Ακατανόητο]: 35 Σκόμπι: Point nine: 40 Σμιθ: Τhere's Mach
one: 41 Σκόμπι: Going through 19.000: 43 Σκόμπι: Ok, we're throttling down:
57 Σκόμπι: Throttling up: 58 Σμιθ: Throttle up: 59 Σκόμπι: Roger: 60 Σμιθ:
Feel that mother go: 60 [Αγνωστος] Woooohoooo!: 62 Σμιθ: 35.000 going
through one point five: 65 Σκόμπι: Reading 486 on mine: 67 Σμιθ: Yep,
that's what Ι've got too: 70 Σκόμπι: Roger, go at throttle up: 73 Σμιθ:
Uh-oh!
Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΛΗΦΘΗ...
Σχεδόν πριν από κάθε εκτόξευση της NASA, οι μηχανικοί είχαν για διάφορους
λόγους αντιρρήσεις την τελευταία στιγμή. Η εκτόξευση του Κολούμπια, αμέσως
πριν το Τσάλεντζερ, είχε αναβληθεί επτά φορές, ενώ εκείνη του ίδιου του
Τσάλεντζερ δύο φορές. Η σθεναρή άρνηση όμως του μηχανικού της Morton
Thiokol, Αλαν Μακ Ντόναλντ να εγκρίνει ενυπόγραφα την εκτόξευση του
Τσάλεντζερ, ήταν χωρίς προηγούμενο.
Η Morton Thiokol ήταν η εταιρία που είχε κατασκευάσει τους πυραύλους
στερεού προωθητικού (SRB) του διαστημικού λεωφορείου. Διάφορες μελέτες
είχαν δείξει ότι τα προβληματικά o-rings των SRB στερεοποιούνταν και
δυσχεραίνουν το σφράγισμα των αρμών των τμημάτων των SRB σε θερμοκρασίες
κάτω των -10�. Εκείνη τη νύχτα στο Κανάβεραλ η θερμοκρασία ήταν ιδιαίτερα
χαμηλή.
Λέγεται πως οι μηχανικοί του Διαστημικού Κέντρου Μάρσαλ της ΝΑSΑ, τελικά
έπεισαν (κατά άλλους πίεσαν) τη γενική διεύθυνση της Morton Thiokol να
εγκρίνει την εκτόξευση παρά τις έντονες αντιρρήσεις του Αλαν ΜακΝτόναλντ.
Το λογικό θα ήταν αυτές οι αντιρρήσεις να είχαν διαβιβαστεί στη γενική
διεύθυνση της NASA στην Ουάσινγκτον. Σε ερώτημα της Επιτροπής έρευνας γιατί
δεν έγινε κάτι τέτοιο, οι μηχανικοί του Κέντρου Μάρσαλ απάντησαν ότι η
απόφασή τους ήταν θέμα ρουτίνας για το διοικητικό τους επίπεδο. Το θέμα της
ασφάλειας των o-rings ήταν της δικής τους τεχνικής αρμοδιότητας και δεν
χρειαζόταν να αναφερθούν σε ανώτερο επίπεδο.
Όμως, αποκαλύφθηκε ότι δεν θα ήταν δύσκολο να ειδοποιήσουν τα ανώτερα
κλιμάκια της NASA για τη διαμάχη των τεχνικών πριν την εκτόξευση του
Τσάλεντζερ. Ο Τζέσι Μουρ, που είχε τον τελευταίο λόγο για την εκτόξευση,
βρισκόταν εκείνη τη στιγμή στο ακρωτήριο Κανάβεραλ και ο Αρνολντ Όλντριτς,
επικεφαλής του προγράμματος των διαστημικών λεωφορείων, βρισκόταν στο
θάλαμο ελέγχου του Χιούστον. Και οι δύο είχαν πρόσβαση σε δίκτυο
τηλεπικοινωνιών που θα τους επέτρεπε να παρακολουθήσουν τη συζήτηση και τις
αντιρρήσεις καθ' όλη τη διάρκεια της 48ωρης αντίστροφης μέτρησης.
Επιπλέον, κατά παράδοση ο γενικός διευθυντής της NASA ή ο αναπληρωτής του,
βρίσκονται στα διαστημικά κέντρα είτε του Κένεντι, είτε του Χιούστον,
συνδεδεμένος με το παραπάνω δίκτυο, χωρίς κατ' ανάγκη να συμμετάσχει στις
τεχνικές αποφάσεις για την εκτόξευση.
Τη μοιραία όμως μέρα, ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής Γκράχαμ απουσίαζε
στην Ουάσινγκτον και κανείς δεν είχε ορισθεί στη θέση του. Το σημαντικότερο
όμως είναι πως η διαμάχη για την ασφάλεια των o-rings και οι αντιρρήσεις
του ΜακΝτόναλντ ποτέ δεν μεταδόθηκαν από τα δίκτυα επικοινωνίας. Ο
ΜακΝτόναλντ ή κάποιος άλλος θα μπορούσε να είχε διαβιβάσει τις αντιρρήσεις
σε κάποιο άνωτερο στέλεχος της NASA. Κανείς όμως δεν το έκανε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου