Μεταρρύθμιση ή επανάσταση;
Ενα από τα βασικά καθήκοντα του Κόμματος της εργατικής τάξης στη σημερινή περίοδο είναι ο τρόπος που θα μετατρέψει την οικονομική κρίση του καπιταλισμού, σε επαναστατική κρίση. Οι Θέσεις της ΚΕ για το 19ο Συνέδριο επιδιώκουν να απαντήσουν στο ζήτημα αυτό θέτοντας το δίλλημα:
«Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;». Οτι, δηλαδή, το Κόμμα, με ξεκάθαρη επαναστατική στρατηγική, πρέπει να απαντήσει στα προβλήματα της εργατικής τάξης ξεμπερδεύοντας με μεταρρυθμιστικές αυταπάτες που ταλάνιζαν το παγκόσμιο Κομμουνιστικό κίνημα κατά τον προηγούμενο αιώνα. Η θεώρηση αυτή είναι ξεκάθαρη από την αρχή μέχρι το τέλος του κειμένου.
Μάλιστα, το δίλημμα «μεταρρύθμιση ή επανάσταση», εκφράζεται στις Θέσεις (Θέση 27) ως ένα από τα κεντρικά ζητήματα της ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης σε περίοδο κρίσης. Είναι γεγονός ότι η αυθόρμητη συνείδηση των μαζών, δύσκολα «βλέπει» πέρα από τη μεταρρυθμιστική πάλη. Δύσκολα ξεφεύγει, επίσης, από τη λογική της διαχείρισης του υπάρχοντος κάθε φορά κυρίαρχου συστήματος. Επιπρόσθετα, η ιστορική εμπειρία έχει δείξει πως υπάρχουν Κομμουνιστικά Κόμματα (Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας), τα οποία «πνίγηκαν» γέρνοντας τη «βάρκα» προς τη μεταρρυθμιστική πάλη. Ετσι - καθόλου τυχαία - η έμφαση στις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του καπιταλισμού, θεωρείται ίδιον του οπορτουνισμού. Τα παραπάνω, κάλλιστα, θα μπορούσαν να αιτιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο μπαίνει το δίλημμα στις Θέσεις.
Εδώ, όμως, έχουμε πρόβλημα. Διότι υπάρχει μεταρρυθμιστική πάλη, η οποία, όντως, καταλήγει να είναι θεραπαινίδα του συστήματος. Υπάρχει, όμως, και μεταρρυθμιστική πάλη, η οποία προωθεί την επαναστατική. Τέτοια, που δίνει ώθηση στη συνέχιση των αγώνων, που βάζει καθυστερημένες μάζες σε κίνηση, που βοηθά στη ριζοσπαστικοποίησή τους. Το σύνολο του έργου του Λένιν, διακατέχεται απ' αυτήν την αντίληψη, αλλά αξίζει να παρατεθεί το εξής απόσπασμα:
«Θα ήταν εντελώς λαθεμένο να υποθέσει κανείς ότι για να διεξάγουμε τάχα άμεσο αγώνα για σοσιαλιστική επανάσταση, θα μπορούσαμε ή θα οφείλαμε να εγκαταλείψουμε τον αγώνα για μεταρρυθμίσεις. Σε καμιά περίπτωση. (...) Πρέπει να υποστηρίζουμε κάθε βελτίωση, κάθε πραγματική βελτίωση και της οικονομικής και της πολιτικής κατάστασης των μαζών. Η διαφορά ανάμεσα σε μας και τους ρεφορμιστές δε βρίσκεται στο ότι εμείς είμαστε κατά των μεταρρυθμίσεων, ενώ αυτοί είναι υπέρ. Κάθε άλλο. Αυτοί περιορίζονται στις μεταρρυθμίσεις και κατρακυλούν γι' αυτό (...) στο ρόλο "απλών νοσοκόμων του καπιταλισμού"» (τ. 30, σελ. 220).
Είναι άλλο πράγμα η ρεφορμιστική πάλη, που καταλήγει να απαρνείται την επαναστατική πάλη, και άλλο πράγμα η πάλη για μεταρρυθμίσεις, που δυναμώνει την επαναστατική πάλη. Εχω την αίσθηση ότι «μαζί με τ' απόνερα πετάμε και το παιδί». Η μεταρρυθμιστική πάλη είναι ένα σημαντικό όπλο. Σε αυτό το πλαίσιο το ΑΑΔΜ, όπως το είχε επεξεργαστεί - στις γενικές του αρχές - το 15ο Συνέδριο έβαζε σε σωστή κατεύθυνση αυτό το ζήτημα. Διότι, έδινε τη (θεωρητική τουλάχιστον) ευλυγισία στο Κόμμα να εναλλάσσει μορφές πάλης, να περνά από τον επαναστατικό αγώνα στη μεταρρυθμιστική δράση, να ανταποκρίνεται στο κάλεσμα των μαζών και να κερδίζει την έννοια της πρωτοπορίας στην πράξη.
Η σύγχυση αυτή των εννοιών της μεταρρύθμισης και της επανάστασης, οδηγεί σε δύο ακόμη προβλήματα: Την ταύτιση τακτικής - στρατηγικής και την αδυναμία σύνδεσης αυθόρμητης - συνειδητής πάλης των μαζών.
1. Για την ταύτιση τακτικής - στρατηγικής. Θεωρώντας πως η πάλη για μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του καπιταλισμού οδηγεί στο ρεφορμισμό, στην άρνηση, δηλαδή, της επαναστατικής πάλης, είναι λογικό τα ζητήματα της τακτικής να εξοβελίζονται στο επίπεδο της στρατηγικής.
Πώς εκφράζεται αυτό στις Θέσεις; Κύριο «εργαλείο», με το οποίο το Κόμμα θα επιδιώξει την είσοδο των μαζών στις κοινωνικές διεργασίες είναι η Λαϊκή Συμμαχία, της οποίας η πάλη «κατευθύνεται στην κατάκτηση της εργατικής λαϊκής εξουσίας» (Θέση 61). Ακριβώς, δηλαδή, ο στρατηγικός στόχος του ΚΚΕ. (Διότι, αν η εργατική λαϊκή εξουσία είναι κάτι διαφορετικό από το σοσιαλισμό τότε αφήνουμε ορθάνοιχτη την πόρτα για την ύπαρξη μεταβατικών σταδίων).
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Θέσεις διατυπώνουν εξαρχής - και εντελώς βουλησιαρχικά - ότι η Λαϊκή Συμμαχία δε θα κατέβει στις εκλογές. Δηλαδή, δε θα εκφραστεί πολιτικά. Το πρώτο ερώτημα είναι πώς το ξέρουμε αυτό; Το δεύτερο είναι πώς γίνεται ένα μέρος του λαού, που μπορεί να διαφωνεί με το ΚΚΕ, αλλά να συμμετέχει στη Συμμαχία, να μη θέλει να εκφραστεί πολιτικά, με το πλαίσιο εκείνο με το οποίο συμφωνεί και εξαιτίας του οποίου εντάχθηκε στη Συμμαχία; Εκτός κι αν είμαστε βέβαιοι ότι αυτοί που θα συμμετέχουν εκτός ΚΚΕ, θα είναι ο κύκλος των στενών φίλων και οπαδών του Κόμματος, οι οποίοι εκφράζονται πολιτικά μέσω του Κόμματος. Θα ήταν, δε, περιττό να αναφερθώ στην αντίληψη της «καμιάς συνεργασίας» με άλλα κόμματα, θεώρηση που ο Λένιν απέρριψε απερίφραστα στο έργο του «Ο "Αριστερισμός", Παιδική Αρρώστια του Κομμουνισμού» (σελ. 52-76, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1986). (Και πάλι εδώ, να επισημανθεί ότι η αρνητική εμπειρία του κομμουνιστικού κινήματος, συμπεριλαμβανομένου του Κόμματός μας, σε αυτά τα ζητήματα, δεν πρέπει να οδηγήσει στην πλήρη απόρριψή τους).
2. Για τη σύνδεση αυθόρμητου - συνειδητού. Η ταύτιση τακτικής και στρατηγικής, σε συνδυασμό με τον «κάθετο» διαχωρισμό της μεταρρυθμιστικής δράσης από την επαναστατική πάλη, έχει άμεσες συνέπειες και στον τρόπο που παρεμβαίνουμε στις αυθόρμητες κινητοποιήσεις των μαζών. Η υπόθεση αυτή είναι εξαιρετικά λεπτή και απαιτεί ευλυγισία, γνώση των συνθηκών, του συσχετισμού των τάξεων και των πολιτικών τους εκφράσεων.
Δυστυχώς, πάνω στα ζητήματα της ανάλυσης των τάξεων, δε γίνεται ουσιαστική δουλειά. Δεν εντοπίζουμε τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό των τάξεων, τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της αστικής τάξης (τις οποίες μπορούμε να εκμεταλλευτούμε, προφανώς όχι στο πλαίσιο συνεργασιών), τη νέα κατάσταση των μεσαίων στρωμάτων, τους λόγους που το στρώμα των αυτοαπασχολούμενων εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά ισχυρό παρά την κρίση κλπ. Η εκτενής στατιστική αναφορά (Θέσεις 13-14), για την κοινωνική σύνθεση των εργαζόμενων στρωμάτων μοιάζει ακαδημαϊκού περιεχομένου. Διότι, στη συνέχεια, δεν παρουσιάζουμε ποια πολιτικά κόμματα εκφράζουν ποιες τάξεις και ποια στρώματα της κοινωνίας. Ομως, μόνο αν πάρουμε υπόψη μας τα ξεχωριστά συμφέροντα των ξεχωριστών τάξεων και των κοινωνικών στρωμάτων, σε συνδυασμό με τους πολιτικούς φορείς που τα εκπροσωπούν, θα μπορούμε να χαράξουμε επαναστατική πολιτική.
Αυτή η λειψή ανάλυση, οδηγεί και στην αδυναμία παρέμβασης στις αυθόρμητες διεργασίες που συντελούνται στο εσωτερικό των μαζών. Ετσι, οι Θέσεις, διακατέχονται από εξαιρετική ασυνέπεια στο εν λόγω ζήτημα. Από τη μια (Θέση 49) διατυπώνεται ότι «δεν έχει κατακτηθεί (...) η δυνατότητα να δρα το Κόμμα μέσα σε συνθήκες όπου και αυθόρμητα μπαίνουν λαϊκές μάζες και ο αντίπαλος έχει τη δυνατότητα να τις ενσωματώνει με τα τεράστια μέσα που διαθέτει». Από την άλλη, εκεί που εκφράστηκε πιο ολοκληρωμένα η παραπάνω διαπίστωση (στο λεγόμενο «κίνημα της πλατείας»), εμείς, του ασκούμε σκληρή κριτική (Θέση 25).
Ορισμένες φορές, μοιάζει να αγνοούμε ότι καθαροί συνειδητοί αγώνες δεν υπάρχουν. Οι περισσότερες από τις κινητοποιήσεις των εργαζόμενων και του λαού εμπεριέχουν στοιχεία αυθόρμητου, τα οποία, μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, κυριαρχούν έναντι των συνειδητών. Και εδώ έρχεται ο αναντικατάστατος ρόλος του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης.
Κωνσταντίνος Τρακόσας
ΚΟΒ Ριζοσπάστη
ΚΟΒ Ριζοσπάστη
Σκέψεις πάνω στις Θέσεις
Οι Θέσεις χαρακτηρίζονται από μία γενικόλογη εκτίμηση περί άριστων προβλέψεων του Κόμματος, όσον αφορά τόσο την οικονομική κρίση, όσο και τη διεθνή κατάσταση και από αρκετά εύσημα για τη δράση του. Τόσο στο διεθνές επίπεδο όσο και στο εσωτερικό μέτωπο απουσιάζει παντελώς η κριτική και η αυτοκριτική, ενώ διάχυτη είναι η απλούστευση ότι όποιος δεν συμφωνεί μαζί μας κινείται σε λάθος κατεύθυνση, επομένως εναντίον μας. Λόγω του περιορισμένου χώρου θα αναφερθώ στη θεωρία της «ιμπεριαλιστικής πυραμίδας» στην οποία βασίζεται η ανάλυση των διεθνών σχέσεων, οδηγεί σε απλουστεύσεις, δεν εμβαθύνει και έχει σαν αποτέλεσμα λάθος εκτιμήσεις.
Η Τουρκία π.χ., είναι μία χώρα με εξαρτημένη οικονομία από αμερικανικά και σαουδαραβικά κεφάλαια και μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης παρουσιάζεται ως ο εγγυητής της σταθερότητας της οικονομίας της χώρας, με δηλώσεις εξόφλησης του δανείου στο ΔΝΤ, με ξεπούλημα του συνόλου του δημοσίου τομέα και κρατικών επιχειρήσεων σε ιδιωτικά κεφάλαια, με μειώσεις των παροχών των κοινωνικών ασφαλίσεων και των αποδοχών. Σε έναν πληθυσμό 75 εκατομμυρίων, αναπτύσσεται - μετά και τη χρεοκοπία του 2001- μία νέα «μεσαία τάξη», η οποία ζει το «ελληνικό όνειρο», του πλαστικού χρήματος, της υπερκατανάλωσης και των δανείων από το τηλέφωνο, υποθηκεύοντας στην πραγματικότητα την εργατική της δύναμη για ένα φανταχτερό περιτύλιγμα της ζωής της, η οποία όμως χτίζεται σε σαθρές βάσεις. H χώρα παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ακόμα και σε περίοδο οικονομικής κρίσης, η οποία βασίζεται κυρίως στον τομέα των κατασκευών, στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, ενώ σχεδιάζεται και αξιοποίηση περιοχών της Νοτιανατολικής Τουρκίας, όπου κυριαρχεί το Κουρδικό στοιχείο.
Στη συγκεκριμένη περιοχή, πολυεθνικές έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για τη συμμετοχή σε βιομηχανική ανάπτυξη. Επενδύσεις που συνδέονται με τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ, της ΕΕ και του Ισραήλ στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, από τα συμφέροντα της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ και την προσπάθειά της να αποκλείσει τη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδιστάν. Αυτό δείχνουν οι δρομολογημένες συζητήσεις για τον αφοπλισμό του ΡΚΚ, στις οποίες αποδίδονται τα σχέδια ανάπτυξης, των πλέον υποβαθμισμένων περιοχών, ενώ λίγους μήνες πριν αναλυτές υποστήριζαν ότι την «Αραβική Ανοιξη θα διαδεχθεί το Κουρδικό καλοκαίρι». Ενα «καλοκαίρι» που μοιάζει να απομακρύνεται, αλλά όχι να χάνεται.
Οι Θέσεις γενικεύουν όσον αφορά το Κουρδικό, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ότι οι κουρδικές περιφέρειες μαστίζονται από φτώχεια, είχαν μηδενική ανάπτυξη, υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού, διοικούνται με βάση την οργάνωση των φυλών και διατηρούν αρκετά φεουδαρχικά στοιχεία, εφαρμόζοντας εθιμικό δίκαιο, με την ανοχή του κράτους, που θεωρεί ότι στηρίζοντας φυλάρχους προστατεύεται από το ΡΚΚ. Οι φυλές ωστόσο κάθε άλλο παρά σταθερός παράγοντας μπορεί να χαρακτηριστούν. Πληροφορίες θέλουν επίσης ισραηλινά κεφάλαια να έχουν σχεδόν θέσει υπό τον έλεγχό τους τις συγκεκριμένες περιοχές και αναμένουν τις εξελίξεις για την αξιοποίηση της δύναμης που αποκτούν, με βάση τα συμφέροντά τους στην περιοχή και με δεδομένο τον ανταγωνισμό Τουρκίας - Ισραήλ ο οποίος με αιχμή το Μαβί Μαρμαρά και κύρια αιτία την ενέργεια και την κυριαρχία στις ισορροπίες της περιοχές έχουν οξυνθεί ιδιαίτερα.
Η Τουρκία παρουσιάζεται και ως το παράδειγμα του μετριοπαθούς και αναπτυσσόμενου Ισλάμ, ικανού να συνεργαστεί με τη Δύση, εμφανιζόμενη σαν σταθεροποιητικός παράγοντας για το μουσουλμανικό κόσμο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Στις αρχές του Ισλάμ οικοδομείται και η οικονομική ανάπτυξη σε αρκετές περιοχές στην Ανατολία, με τη θρησκεία, που στις θέσεις ο ρόλος της υποτιμάται, να κάνει την παρουσία της όλο και πιο αισθητή, οδηγώντας σε συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, ενισχύοντας τους φόβους και τις αναστολές του λαού για αγώνες, προωθώντας την θρησκευτική εκπαίδευση και ενισχύοντας τα θεμέλια μιας άκρως αντιδραστικής και επικίνδυνης για το κίνημα πολιτικής.
Οι εξελίξεις επηρεάζουν και απειλούν και την Ελλάδα, καθώς και την Κύπρο. Η πρόταση της Ανω Βουλής της Αιγύπτου, για κατάργηση της συμφωνίας καθορισμού ΑΟΖ, με την Κύπρο που υπεγράφη στις 17/2/2003, εντάσσεται στο πλαίσιο των δεσμών που οικοδομεί η Τουρκία, με τις χώρες της «Αραβικής Ανοιξης» και τις πιέσεις που είναι πλέον σε θέση να ασκεί σε αυτές, καθοδηγώντας τέτοιου τύπου αντιδράσεις.
Σημαντικό για την εξέλιξη των πραγμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα είναι και η στάση που θα τηρήσει η νέα κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με θετική θέση απέναντι στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ και δρομολογημένη την κατάθεση αιτήματος για ένταξη στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη, που χρησιμοποιείται ως διαπραγματευτικό επιχείρημα για την ενίσχυση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας και την επίλυση του Κυπριακού οδηγώντας στην πλήρη ΝΑΤΟποίηση του νησιού. Αλλωστε, η αποδυνάμωση της προηγούμενης κυπριακής κυβέρνησης και η δρομολόγηση ένταξης της χώρας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, με την επιβολή μνημονίου, που, αρχικά, δεν εμφάνιζε οικονομικά προβλήματα, συνδέονται άμεσα με την ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και τη διαχείρισή τους. Η έκρηξη στο Μαρί, αποτέλεσε τον καταλύτη για τη δρομολόγηση των εξελίξεων που οδήγησαν την Κύπρο στο Μνημόνιο, καθώς η οικονομική καταστροφή που σήμανε, ο αντίκτυπος που είχε πολιτικά στην κυβέρνηση και η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα ελληνικά ομόλογα, οδήγησαν σε αποδυνάμωση της οικονομίας της χώρας.
Η κυπριακή κυβέρνηση έχει συμφωνήσει σε αποκρατικοποιήσεις με την τρόικα, με προσπάθεια να μην προκληθούν αντιδράσεις, ενώ όπως υποστηρίζουν κάποιοι κύκλοι ασκούνται πιέσεις από την τρόικα και κυρίως από την πλευρά της Κομισιόν για αναστολή του σχεδίου δημιουργίας τερματικού σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, ώστε να αξιοποιηθεί ο αγωγός του Ναμπούκο. Το δημοσιονομικό πρόβλημα της Κύπρου θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτελέσει μοχλό πίεσης τόσο για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου με τρόπο που να εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, καθώς και τετελεσμένων στο Κυπριακό.
Η φθορά που προκάλεσε η περίοδος διακυβέρνησης στο ΑΚΕΛ, η οποία χαρακτηρίστηκε από συγκεκριμένες μεθοδεύσεις υπονόμευσής του, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω, σε συνδυασμό με τις θέσεις της κυβέρνησης του ΔΗΣΥ, ανοίγει το δρόμο για υποθήκευση του μέλλοντος του κυπριακού λαού επιβάλλοντας εξελίξεις, που θα μετατρέπουν το νησί σε μία πραγματική ΝΑΤΟική βάση.
Η Ελλάδα απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις αδυνατεί να βοηθήσει σε μια δίκαιη επίλυση του Κυπριακού, γιατί, ουσιαστικά εμπλέκεται σε αυτές προς την ίδια κατεύθυνση, αποδεικνύοντας ότι δεν μπορεί να παίξει το ρόλο ούτε του «μικρού ιμπεριαλιστή» στην περιοχή. Παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο εμπλοκής σε πόλεμο, στην περιοχή, με την Τουρκία σε ευνοϊκότερη θέση.
Η τελευταία συνάντηση του Αντώνη Σαμαρά με τον Ρετζέπ Ερντογάν αποδεικνύει ότι και οι δύο χώρες κινούνται στο πλαίσιο ευρύτερων σχεδιασμών των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, σχεδιασμοί οι οποίοι, επί της ουσίας, στρέφονται ενάντια στα πραγματικά συμφέροντα των δύο λαών, της Ελλάδας και της Τουρκίας, ενώ υπονομεύεται πολύ περισσότερο σήμερα η επίλυση του Κυπριακού, που, όπως φαίνεται μπαίνει σε δεύτερη θέση σε σχέση με την οικονομική κρίση.
Ολες αυτές οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι η θέση για την ιμπεριαλιστική πυραμίδα δεν ισχύει, γιατί δεν μπορεί να αποδώσει τη συνθετότητά τους, τις σχηματοποιεί και τις απλουστεύει κυρίως ως προς το ενδεχόμενο ξεσπάσματος ενός πολέμου στην περιοχή.
Αλεξάνδρα Φωτάκη
ΚΟΒ «Ριζοσπάστη»
ΚΟΒ «Ριζοσπάστη»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου